Czujniki są wyposażone w specjalny wentylator, który zasysa i transportuje daną próbkę powietrza za pomocą sieci rurek do modułu detekcyjnego. Zespół czujników analizuje i wykrywa najdrobniejsze cząstki dymu, które unoszą się w powietrzu, a w przypadku odkrycia możliwego zagrożenia, wysyła sygnał do jednostki sterującej.

Te nowoczesne urządzenia wykorzystywane są z kilku powodów. Ich szczególną zaletą jest czułość wykrywania zagrożenia, dlatego są używane w pomieszczeniach, gdzie zwykłe czujki dymu nie byłyby wystarczająco dokładne i czułe. Przykładami obiektów i pomieszczeń, w których ich wykorzystanie jest niezwykle pożądane, mogą być serwerownie, magazyny wysokiego składowania lub szyby windowe. Nowoczesne i wysoce zaawansowane moduły detekcji charakteryzują się parametrami czułości na poziomie 0,05%, dlatego możliwe jest zamontowanie dedykowanego detektora, wybranego na podstawie warunków panujących w danych pomieszczeniu.

Innym przykładem zaawansowanych czujników pożarowych są wizyjne detektory dymu. Te nowoczesne systemy wideodetekcji są używane do szybkiego reagowania w przypadku zagrożenia. Zasada działania oparta jest na stałej obserwacji ruchu cząsteczek dymu unoszących się w powietrzu. Poruszanie się cząsteczek cechuje stała prędkość i stały kierunek wznoszenia się. Stosowanie tego systemu detekcji jest ograniczone do obiektów i pomieszczeń zamkniętych ze względu na zaburzenia związane z podmuchami wiatru. Ważnymi cechami dymu, które mają wpływ na sprawność działania systemu, to gęstość, która powinna oscylować minimalnie w granicach 30% oraz typ samego dymu, który jest uzależniony od dynamiki tła i jakości oświetlenia. Zaletę tych systemów stanowi możliwość wykrycia zagrożenia w ciągu kilku sekund i wywołanie alarmu. Gwarantują niezawodność pracy i zredukowanie liczby powstawania fałszywych alarmów. Aktualnie urządzenia te tylko wspomagają pracę innych popularnych i powszechnie używanych systemów detekcji.